17.9.08
Келечек
Балалык кыял менен кызым, Айсулу бир куну психолог, экинчи куну кулинар, учунчу куну дизайнер болгусу келет. Уулум, Азат болсо, бирде Уолл Стриттеги финансист, кээде аскер адамы же болбосо ишкер. Ал эми турмуштук тажрыйбасы бай, юрист жана журналист, кыргыздын катаал реалдуулугун беш колундай билген, алтымышка чамалап калган чон атасы, неберелеринин, же юрист, же экономист болушун каалайт.
А мен кандай кенеш берем...
Бул, менин уй буломдогу талаш «толкундар», Кыргызстандагы же болбосо дуйно жузундогу, балдарынын келечегине аяр мамиле жасаган, ар бир уй булодо ото турган нерсе. Себеби, бул маселени туура чечуу, бир эле биздин балдарыбыздын же уй булобуздун эмес, мамлекетибиздин жана улутубуздун дагы келечегине тасирин тийгизет.
Албетте, биздин балдарыбыздын келечеги, биз учун, бардык нерседен маанилуу. Алардын, ен жакшы деген окуу жайларда окушун кудайдан тилеп, болгон аракетибизди жасап, мумкунчулугубузду жумшайбыз. Кыргызстанда, АУСА менен Славянскийде, мумкунчулугубуз болсо Россияда, МГУ менен МГИМО до, ал эми андан дагы ары кетсек, Гарвард, МIТ жана Оксфорддо окуса дейбиз. Жакшы тилек жарым ырыс. Бирок...
Балдарыма, алар аркылуу бут кыргыз жаштарына кенеш берерден мурда, мен, бир топ адистер менен суйлошуп, алардын жазгандарын окуп, оз алдымча изилдоолорду жургузуп, мындай жыйынтыкка келдим.
Кесипти туура тандоо ото кыйын. Ошондуктан, жаш адам, кесипти, башкача айтканда, ошол кесипке жеткирчу билимди тандоодо туура чечим кабыл алышы ото манилуу. Анткени алган билимин, сени жакшы кесиптин ээси кылып, комдогу статусунду аныктап, жан дуйнонду канаатандырып, сени материалдык эркиндике алып келиши керек. Мекениндин жана Ааламдын ресурстарын башкалар менен талашып, атаандаша алыш учун, силер, биринчи кезекте, жакшы адис жана англис тилинде эркин суйлогон кучтуу инсан болушунар керек.
«Ачыла элек сандыкта, бычыла элек кундуз бар». Ар бир адам биринчи кезекте, башкаларга эмес, озу учун чон табышмак. Табышмакты жазып, байкалбаган жондомун, кучтуу сапаттарын таап, суйгон кызыкчылыктарын адистике айланткан адамдар улуу ийгиликтерге жетишет. Ички жана сырткы дуйно топ келишип, гармония пайда болот. Бул Кундуз эмей эмне!
Бирок озунду табуу ото кыйын... Кээ бирлер, турмуштагы ордун, оз жолун бат табат. Кээ бирлерге бир топ убакыт талап кылынат. Кээ бирлер бирде таап, бирде жоготот. Кээ бирлер, омур бою жашап журуп, бир убакта, башка бироонун омурун жашап отконун сезишет. Ал эми копчулук адамдар такыр эле, турмушта, оз ордуларын таба алышпайт.
Озунду издоонун бир топ жолдору бар. Ал жолдор негизинен сенин кучтуу сапаттарынды, жондомдорунду жана сен, эмнени суйорунду табууга жардам берет. Алар, менимче томонкулор:
-Мунозундогу кучтуу сапаттарынды табуу .
Ар бир адамдын озу билген жана билбеген кучтуу сапатары болот ( баштаган ишти аягына чыгаруу, коммуникабелдуулук, пунктуалдуулук, созго бекемдик ж.б.). Алардын ар бирин онуктуруп бизнесте пайдаланса болот.
-Хоббинди адистике айлантуу.
Ыр же болбосо ангеме жазуу, сурот тартуу, саясатка кызыгуу, автомашиналарды талдоо, гитарада ойноо же бийлоо, спорттогу жана кайсы бир кружоктогу жетишкендиктер ж.б. ушул сыяктуу нерселер. Бул саналгандардын ар бири кандайдыр бир адистике тиешеси бар жана дагы бир маанилуу тарабы, батыштагы окуу жайларга отууго аябагандай чон жардам берет. Себеби, булар адамдын жетишкендиктеринин жана лидерлик сапаттарынын корсоткучу болуп эсептелет.
-Балалык кездеги кызыкчылыктарды ойготуу.
Кичине баланын бир нерсеге жондому же суйуусу, акыл киргенге чейин ачык корунот. Аны ата энеден, бир туугандардан же сени, кичине кезинде жакшы билген адамдардан сураса болот. Мисалы, менин 5 жаштагы кызым, Каныкей сурот тартканды жана компьютерде ойногонду жакшы корот. Албетте, биз анын ушул кызыккан нерселерин онуктургонго аракет жасашыбыз керек.
-Тегинди изилдоо.
Ата-энендин, алардын ата-энелеринин кучтуу сапаттары, жондомдору жана жасаган иштери сенден дагы кайталанышы мумкун. Элибиздин «Аккан арыктан суу агат», «Алма дарагынын алыс тушпойт» жана «Эр тагасын тартат» деген кылымдарды карыткан акылман макал лакаптары, жаштарга, адистикти жана келечегин тандоодо созсуз жардам берет.
Биздин мамлекетибиздин мумкунчулугу ото чектелуу. Ошондуктан жаштар, билим алып, адистик тандоодо биздин ички эмес, дуйнолук ресурстарды пайдаланууга жол ача турган адистиктерди алууга аракет жасашы керек. Окумуштуулардын жана аналитиктердин айткандары боюнча, келечекте эки тармак аябагандай онугот, ошондуктан алар коп адистерди талап кылат. Аалар медицина жана компьютер. Кыргыз жаштары ушул эки тармакка кобуроок конул бурушу керек.
Аалам билимдуулорду, таланттууларды жана жондомдуулорду талап кылат. Алар учун атайын кадрларды тандоочу кучтуу компаниялар (head hunting), адам ресурстары боюнча департаменттер жана адистер системалуу турдо иштешет. Акылдууларды ар кимиси оздоруно тартканга аракет кылышат. Себеби, онуккон мамлекеттер жана эл аралык компаниялар, компанияны жана мамекетти кучтуу кылган акылдуу гана АДАМ экенин, башкача айтканда АДИС экенин, беш колундай билишет. Азыр дуйнодогу бардык жетишкендиктер адистер аркылуу гана жасалат.
Эгер биздин жаштар жакшы билим алып, англис тилин билген кучтуу адистерден болушса, анда алар оздору гана озгорбостон, биздин улутубузду жана мамлекетибизди дагы жакшы жака озгорто алышат.
Эгерде, бул тема боюнча суроонор болсо мага djeyenbekov.r@mail.ru дарегине жазсанар болот.
25.8.08
Мудрость от Киплинга.
ЗАПОВЕДЬ
Владей собой среди толпы смятенной,
Тебя клянущей за смятенье вех.
Верь сам в себя наперекор вселенной
И маловерным отпусти их грех.
Пусть час не пробил - жди не уставая,
Пусть лгут лжецы, не снисходи до них.
Умей прощать, и не кажись, прощая,
Великодушней и мудрей других.
Умей мечтать, не став рабом мечтанья,
И мыслить, мысли не обожествив.
Равно встречай успех и поруганье,
Не забывая, что их голос лжив.
Останься тих, когда твое же слово
Калечит плут, чтоб уловлять глупцов,
Когда вся жизнь разрушена и снова
Ты должен все воссоздавать с основ.
Умей поставить в радостной надежде
На карту все, что накопил трудом,
Все потерять и нищим стать как прежде
И никогда не пожалеть о том.
Умей принудить сердце, нервы, тело
Тебе служить, когда в твоей груди
Все пусто, все сгорело,
И только воля говорит: - "Иди!"
Останься прост, беседуя с царями,
Останься честен, говоря с толпой.
Будь прям и тверд с врагами и друзьями,
Пусть все в свой час считаются с тобой.
Наполни смыслом каждое мгновенье
Часов и дней неумолимый бег.
Тогда весь мир ты примешь как владенье,
Тогда, мой сын, ты будешь ЧЕЛОВЕК.
Редьярд КИПЛИНГ (перевод М. Лозинского)
21.8.08
Как нам получить образование за рубежом???
Не только коммерческие компании но и многие динамично развивающиеся страны, такие как Сингапур, Ботсвана, ОАЭ, Южная Корея обучают своих министров, руководителей гос. компаний в лучших бизнес школах мира. И это помогает, этим странам, смотреть на свою страну и на мир по другому.
К сожалению, мы кыргызы, находимся на обочине этих, в первую очередь образовательных процессов, не говоря уже о других, еще более важных... Мы не видим или не хотим видеть, что мир, меняеться астрономической скоростью и мы все больше и больше отстаем от них. Для того, чтобы стать страной с будущим мы должны сегодня инвестировать на наше будущее.. Ведь будущее создается сегодня. А это в первую очередь, качественное образование в стране и создание условий, для способной и талантливой молодежи, за счет государства, если даже тяжело, возможности учиться в лучших ВУЗах мира. Увы такой возможности у нашей, кыргызской молодежи нету или ничтожна мала....Что делать???
Нам надо думать всем, особенно тем, кто не смотря не на что, хочет учиться, измениться самому, изменить наше общество и нашу страну. В сегодняшнем мире, постоянны только изменении... Кто не меняется тот отстанет. А мы уже отстали... Если наша страна, наше правительство не может дать нам такой возможности, тогда, давайте мы сами изменимся и будем искать пути выхода из этого положения. Кто ищет, особенно упорно, тот всегда найдет. В ваших поисках, знайте, я и моё знание с вами. Если у вас будут вопросы по данной теме, пожалуйста, пишите на мой e-mail: djeyenbekov.r@mail.ru и я, как только будет возможность, отвечу на них.
Мой первый совет для тех, кто хочет учиться за рубежом: Главное не деньги, главное знание, упорство и сильное желание.
Также, материал подготовленный Чолпонбеком Жумашукуровым, выпускником Harvard Business School, о том, как поступить в лучшие бизнес школы читайте здесь
20.8.08
Алиби гезитинин тагдыры... же Атам менен баарлашуу.
11.8.08

Стив Джобс дуйнодогу ен мыкты компаниянын-Apple дин тузуучусу жана президенти болуп эсептелет. Ааламдагы эн таланттуу менеджерлердин бири. Анын жасаган иши, коз карашы дуйнолук бизнесте, экономикада жана адамдын ан сезими менен кунумдук турмушунда бир топ маанилуу озгоруулорду жаратты . Адам тан каларлык продукцияларды (компьютер, Iphone, Ipod) дуйнолук керектоочулорго сунуш кылып атат.
Ал адамдын тажрыйбасы, айткандары кыргыз жаштары учун дагы аябай маанилуу. Андан коп нерсени уйронсок болот. Себеби, менин коз карашымча, жаштар, билим жана бизнес биздин мамлекетибиздин сактоочу, онуктуруучу жана улантуучу кучу болуп эсептелет. Ал эми томонку создор жаштар, билим жана бизнес жонундо. Ошондуктан анын созун которуп, силерге-жаштарга пайдалуу болобу деген ойдо,сунуш кылууну чечтим.
Равшан Жеенбеков, Ата Мекен партиясы. 8-август, 2008-жыл. АКШ.
Стив Джобсдун (Steve Jobs, Apple жана Pixar Animation Studios компанияларынын президенти) Стенфорд Университетинин бутуруучулорунун алдында суйлогон созу.
Бугун силер - дуйнодогу эн мыкты университеттердин биринин бутуруучулору менен болуу мен учун сыймык. Мен эч убакта колледжди буткон эмесмин. Омурумдо биринчи жолу бутуруу кечесине катышып атам, бул чындык. Бугун озумдун турмушумдан алынган уч окуяны силерге айткым келет. Бол гону ушул. Чон иш эмес. Уч кана окуя.
Биринчи окуя чекиттерди(кичине нерселерди) байланыштыруу жонундо.
Мен Reed Колледжин биринчи 6 айдан кийин таштадым, бирок кийинки биротоло таштаганга чейинки 18 ай ошол тегеректе (колледждин) журдум. Билесинерби, эмне учун мен колледжди таштадым?
Ал мен торолгонго чейин эле башталган. Колледжди бутуруп аткан студент, жаш никесиз тууган апам мени башка бироолорго багып алууга берууго чечим кабыл алат. Ошону менен бирге, ал багып алып аткан адамдардын билимдуу болушун талап кылат. Мен торолгондон кийин эле багып алчу адам юрист жана анын аялы болмок, бирок алар кыз баланы гана кутуп аткандыктан менден баш тартышат. Ошентип, кутуу барагында турган ата-энем кезексиз мага ээ болушат. Торогон апам кийинчереек мени багып алган атамдын дагы, апамдын дагы жогорку билимдеринин жок экенинин билип алат. Ал багып алуу документтерине кол коюдан баш тартат. Бир канча айдан сон, менин ата-энем жогорку билимдуу кылабыз деп убада бергенден кийин гана, жумшарып, документтерге кол коюп берет.
17 жылдан кийин колледжге бардым. Мен тушунбой, Стэнфордко окшогон кымбат колледжди тандап, жумушчу класс ата-энемдин чогулткандарынын баары окуу акысына кете баштады. 6 айдан кийин окуумдан баалуулукту коро албадым. Келечек тагдырымдын эмне болоорун жана мени окутуп аткан колледж аны аныктоого мага кантип жардам берээрин такыр тушунбодум. Ата-энемдин омур бою чогулткан акчасын текке чачкым келбеди. Ошентип, бул туура болот деген ишеним менен окууну таштоо жонундо чечим кабыл алдым. Убагында бир топ коркунучтуу эле, бирок азыр артка карасам ал менин омурумдогу кабыл алган ен туура чечимим экен. Окууну таштаган муноттон баштап милдетуу сабактарга барбай, кызык корунгон сабактарды алып баштадым.
Баары эле ойдогудай болгон жок. Жатаканам жок досторумдун болмолорундо полго жатып уктап, тамак сатып алыш учун соса-соланын ботолколорун 5 центтен откоруп, жумасына бир жолу жакшы тамак ичиш учун 7 миль аралыктагы Харе Кришна храмына барар элем. Ушул жашоом мага аябай жакчу. Ошондогу бир нерсеге кызыгып жана оз интуициямды гана ээрчип, чалынгандарымдын копчулугу кийин баа жеткис болду. Мен силерге бир улгу келтирейин:
Reed Колледжи ал убакта мамлекетте, менимче, ен мыкты калиграфия сабагын сунуш кылчу. Кампустун(студенттик шаарча) ичиндеги ар бир жарыя, ар бир белги укмуштуудай кол менен калиграфияланар эле. Окууну таштап, милдетуу класстарым болбогондон кийин калиграфия сабагын алып аны терен уйронууну чечтим. Илинчектуу шрифттерди, тамгалардын комбинациясын жана кантип кучтуу типография жасоону уйрондум.
Келечекте булардын бирин дагы практикада пайдаланам деп ойлогон эмесмин. Бирок 10 жылдан кийин, биз биринчи Макинтош компьютеринин дизайнын жасап атканда алардын баары мага кайтып келди. Ошондогу уйронгондорум Макинтоштон орун алды. Ал биринчи татыныкай типографиялуу компьютер болду. Эгер мен ошол калиграфия сабагын албаганда Макинтоштун шрифттери бугункудой жонокой, бирок идеалдуу болбойт эле. Мумкун персоналдуу компьютерлер дагы ажайып шрифттерге ээ болмок эмес, себеби бугун бут бардык компьютерлерде Макинтоштун шрифттери турат. Албетте колледжде окуган убагымда келечеке карап кичине нерселерди байланыштыруу мумкун эмес эле. Бирок, кийин, откон 10 жылга коз жугуртуу аябай эле так болду.
Дагы бир жолу, силер кичине нерселерди келечеке карап байланыштыра албайсыныр, аларды убакыт откондон кийин гана байланыштырсанар болот. Ар бир кичинекей нерсе, силердин келечегинерде, кандайдыр бир жол менен байланышарына ишенгиле. Силерде ишенич болушу зарыл – озунордун кучунорго, турмуштагы ордунарга, келечегинерге, ыйык нерселерге, же болбосо эмнеге кааласанар ошого. Бул жол мени кыйынчылыктарда чогорбой, бардык нерселерди менин турмушумда башкача жасоого уйротту.
Менин экинчи окуям суйуу жана жоготуу жонундо.
Ал кезде мен бактылуу элем – себеби турмушумда эрте эле издеген нерсемди таптым. 20 жашымда ата-энемдин гаражында Apple ди баштадым. Биз куну туну иштедик. 10 жылдын ичинде, 2 кишиден турган, гараждын ичиндеги ишкана, 2 миллиардуу, 4000 кызматчысы бар компанияга айланды. 30 жашка чыгарыма 1 жыл калганда укмуштуудай ачылышты-Макинтошту ондурушко киргиздик. Андан кийин эле мен жумушуман бошодум. Озун тузгон компания кантип эле сени иштен бошотсун? Apple тез онугуп атканына байланыштуу биз бир адамды кызматка алган элек. Менин оюмча ал адам аябай таланттуу корунду. Биринчи жылдары ишибиз жакшы кетти. Бирок кийинчерээк келечекке коз карашыбыз ажыраша баштады, аягы чатак менен бутту. Биздин Директорлор Кенешибиз аны колдоду. Ошентип озум тузгон компаниядан, 30 га еми чыкканда, чатак менен иштен кеттим. Буткул турмушумду эмнеге арнасам ошону жоготтум, ичим антарылып калды.
Бир канча ай эмне кыларымды билбедим. Мен сынактан ото албай, жаны генерациядагы ишкерлердин баарына залалым тийгендей болду. Девид Паккард (David Packard) жана Боб Нойс (Bob Noice) менен жолугуп кечирим сурадым, керек болсо шаардан кетейин деп дагы ойлодум. Бирок эмнегедир аз аздан умуттун шамы кайра келе баштады, себеби жасаган ишимди али да болсо жакшы корчумун. Мен кеткенден кийинки Apple деги бурулуш окуялар аны кымындай да озгорто алган жок. Мен иштен айдалдым бирок компаниямды баары бир жакшы корчумун. Ошентип баарын кайрадан баштоону чечтим.
Убагында байкаган жок элем, бирок кийин, иштен айдалганым, менин учун чон сабак болгонун сездим. Коп нерсеге башкача карап, мурдагы, мени дайыма коштоочу ийгилик эми жаны нерсени баштоочу болуу сезими менен орун алмашты. Турмушумдун ен бир чыгармачыл болугуно кирууго озумо жол ачтым.
Кийинки 5 жылдын ичинде NeXT жана Pixar деген эки компанияны баштадым, турмуштагы жарымды таптым. Pixar азыр, анимациялык фильмдерди тарткан, дуйнодогу ен мыкты студия деп эсептелет. Дагы бир кызык нерсе, Apple NeXTти сатып алды, мен Apple ге кайтып келдим жана биз NeXT те иштеп чыккан технология азыркы Apple дин кайра жаралуусунун журогу болуп эсептелет. Жубайым экообуздун жакшынакай уй-булобуз бар.
Эгер мен Apple ден иштен кетпегенде, козум жетет, жогоруда айтылгандардын бири да болмок эмес. Дары ичуу бул жагымсыз бирок ооруу адамга ал зарыл. Кээ бирде турмуш сени кирпич менен башка коёт. Ишеничти жоготпогула. Мен бир нерсеге так ынындым, мени алдыга сурогон нерсе ал менин оз ишиме болгон суйуум. Силер дагы озунор суйгон нерсени табуу керек. Жасаган ишинер турмушунардын негизги болугун тузот, ошондуктан бир гана жол, силер ишинердин улуулугуна ишенип, ал силерди толугу менен канаатандырышы зарыл. Улуу иш жасоонун бир гана жолу, ал, оз ишинди чексиз суйуу. Эгер силер аны али таба элек болсонор, анда изденууну уланткыла. Токтобогула. Аны тапканда созсуз журогунор менен сезесинер. Ошондуктан, тапкыча изденууну уланта бергиле. Токтобогула.
Менини учунчу окуям олум жонундо.
17 жашымда мындай бир цитатаны окудум эле: «ар бир кунду жашоондун акыркы кунундой жашоо керек». Ал мага терен из калтырды. Ошондон баштап, кийинки 33 жыл, кунуно эртен менен кузгуго карап, озумдон сурайм: «эгер бугун жашоомдун акыркы куну болсо, бугун дагы ошол эле ишимди жасайт белем?» Эгерде бир топ кун озумо «Жок» деп жооп берсем, анда билем, бир нерсени озгортушум керек.
Олумдун айтпастан келерин эске бекем тутуп журуу, турмушта, мага улуу чечимдерди кабыл алууга жардам берчу, ен маанилуу курал болуп эсептелет. Анткени бардык нерселер – умут, сыймык, кыйынчылык жана жоготуу булардын баары олумдун алдында суу кечпеген нерселер, жарык дуйно менен коштошуу чынында эле ото маанилуу. Аркы дуйного эч кандай байлык жана дунуйо алып кетууго мумкун эмес. Журогундогу бийик сезимдер кана калат.
Болжолу 1 жыл мурда мага рак деген диагноз коюлду. Ичегимде шишик бар экенин сканер коргозду. Дарыгерлер, анын рактын айыкпас туру экенин жана менин 3-6 айлык кана омурум калганын айтышты. Бул, балдарына кийинки 10 жылда айтам деген бардык ойлорунду, кийинки бир канча айда айтууга аракет жасайсын дегенди тушундурот. Бул. уй-булондун келечегине тиешеси бар бардык иштердин аягына чыгышына козун жетиши керек дегенди тушундурот. Бул, сенин акыркы созунду айтуу дегенди тушундурот.
Ал диагноз менен мен бир кун жашадым. Ошол куну кечинде дарыгерлер дагы теренирээк изилдеш учун шишиктен бир канча клеткаларды алышты. Озумду токтоо кармадым. Жубайымдын айтканына караганда, клеткаларды микроскопко салып текшерген дарыгерлер ыйлаганга дейре барышыптыр, себеби менин диагнозум рактын операция менен дарыланчу, сейрек кездешчу туру болуп чыкты. Операция жасаттым, азыр баары жакшы.
Бул менин олумго ен жакын келген учурум болду. Мурда олумду теория жузундо кана билсем, эми азыр башымдан откоруп, силерге ишенимдуу айта алам:
Эч ким олгусу келбейт. Бейишке чыккысы келген адам дагы ал жака барыш учун олумго барбайт. Олум бардыгыбыздын барчу жерибиз болгондон кийин, андан эч ким качып дагы кутула албайт. Жашоонун ен мыкты жараткан нерсеси бул олум. Жашоонун аягы жана башаты. Эскини тазалап жаныга жол ачат. Азыр , жаны бул силерсинер бирок, бир куну, силер дагы эски болуп, жаныга жол бошотосунар. Мындай оор нерсени айтканыма кечирим сурайм, бирок бул чындык.
Силердин омурунор чектелген, башка адамдын турмушун жашап аны текке кетирбегиле. Оз жолунарды издегиле. Оз позициянарды бекем кармагыла. Эн башкысы, журогунор менен интуициянарга таяна билгиле. Алар силердин ким болгунар келеринерди жакшы билишет. Калгандары экинчи иретте.
Жаш кезимде, менин курдаштарым ен жакшы коргон « Жер Жузунун Каталогу» деген журнал бар эле. Аны Стюарт Брэнд (Stewart Brant) атуу адам, кокурогундогу асыл ойлору менен ачкан. Бул иш 1960 - жылдардын аягында болгон. Ал мезгилде компьютер деген жок эле, ошондуктан ал журналды кайчы, полароид камерасы жана тамга басуучу машинкалар менен гана жасалчу. Азыр ал журналды Google дун кагаз жузундогусу деп элестетсенер болот, бирок бул иш, Google тузулгонго чейин 35 жыл мурда болгон жана ал жаштардын билимине жана осуп онугушуно чон таасир берген.
Мен 1970 жылдардын ортосунда ал журналдын акыркы санын окуп калдым. Ал кезекте мен силердин курагынарда элем. Журналдын акыркы бетинде, силер жолго чыкканда коруп жургон танкы жолдун суроту басылган. Суроттун алдында мындай деген создор жазылган: «Ынтызар бол. Шок бол.» Бул алардын, жаштарга айткан, акыркы каалоосу эле. Ынтызар бол. Шок бол. Мен аларды дайыма озумо дагы айтып журдум. Эми, силер окуунарды бутуп, жаны турмуш баштаарынардын алдында силерге дагы ошол создорду айтам.
Ынтызар болгула. Шок болгула.
Баарынарга чон рахмат.